1843 yılında Kocaeli de sarayların döşeme ve perde ihtiyaçlarını karşılama amacı ile Hereke Fabrika-i Hümâyûnu kuruldu. Osmanlı İmparatorluğu nun o tarihe kadar ipekli dokuma alanında kurduğu en kapsamlı fabrika olmuştur. Fabrika için Fransa dan jakar tezgâhları ve tasarımcılar getirilerek üretim başlatılmıştır. İlk tohumların atıldığı   Hereke İpek   dokumacılığı tam yarım asır sonra yüz tezhgâhla büyük bir üretim tesisi haline gelmiştir. Sultan II. Abdülhamid in (1876-1909) himayesinde, Sivas, Ladik ve Manisa dan getirilen ustalarla başlanan bu üretimde, ustalara önce saray tarafından ve­rilen desen örnekleri dokutturulmuş ve bu desenler daha sonra geliştirilerek özgün bir Hereke üslubu yaratılmaya çalışılmıştır. Böylece, saraylar için ipekli döşemelik ve perdelik üreten Hereke Fabrikası na halı dokuma birimleri eklenmiş ve dünyaca tanınan Hereke halıcılığının temelleri atılmıştır. Bu süreç beraberinde Hereke de büyük bir ipek halı dokumacılığı sektörünü ortaya çıkardı. Özellikle cumartesi günleri kurulan halı pazarları bölgenin geçim kaynağı aynı zamanda da turist ve yerlilerin uğrak noktası haline geldi. Ancak 1990 lı yılların başında ithal halılarda bulunan gümrük vergisi kaldırıldı bu durum Hereke İpek halıcılığının adeta bitilmesine yönelik bir hamle oldu. Yurt dışından gelen kalitesiz halılar iç piyasaya ipek olarak tanıtıldı. Özellikle Çinin çok ucuza mâl ettiği sahte ipek halılar iç piyasada yüksek bedellerle Hereke İpek halı adıyla satıldı ve adeta insanımız kandırıldı. Zaman içinde Hereke İpek halısına talep düştü bu durum Hereke İpek halıcılığını daha da kötü günlere sürükledi. 2008 Körfez ilçesinin kurulup Hereke nin mahalle konumuna düşmesi Çini harekete geçirdi ve Çin de Hereke isminde bir belde kuruldu. Burada oluşturulan organize sanayi bölgesinde İpek halı üretimine başlandı. Dünyaya gerçek Hereke halılarının kendilerine ait olduğu sinyali verildi. Bu rekabete karşı koyamayan Hereke İpek Halıcılığı maalesef yok olmaya yüz tuttu. İki asra yakın tarihi bulunan dünyanın önemli birçok devlet sarayında bulunan Hereke İpek Halılar bugün birkaç tezgâhta dokunmaya ve yaşatılmaya çalışılıyordu. 2018 yılına gelindiğinde Hereke Fabrika-i Hümâyûnu Milli saraylar idaresinin başlatmış olduğu yeniden canlandırma projesiyle hayata döndürülmüştür. Otuz beşe yakın usta yetiştirilmiştir. Büyük bir fabrika oluşturulmaya yönelik çalışmalar devam etmektedir. Milli değerlerimizin yok olmaması için uğraşılmaktadır.

 

 

 

Kaynak: Türkiye Kültür Portalı

 

Cumhurbaşkanlığı Milli Saraylar İdaresi, İç işleri Bakanlığı